Author :
Abstract
Bu çalışmada Performans Kuramı bağlamında Âşık Feymânî’nin hikâye anlatım tekniği ile hikâyelerinin icrası ele alınmaktadır. Hikâyecinin anlatım sırasındaki jest ve mimikleri, beden dili ve duygusal durumu hikâye performansını olumlu veya olumsuz olarak etkilemektedir. Bunun yanı sıra dinleyici/dinleyicilerin hikâyeci üzerindeki etkisi de oldukça önemlidir. Dinleyici sayısı, niteliği ve anlatım sırasında verdikleri tepkiler, hikâyeciye olan yakınlıkları, hikâyeyi dinleme amaçları gibi birçok özellik, hikâyecinin anlatımını doğrudan etkilemektedir. Hikâyecinin bu etkilenmeleri hikâyecinin hikâye performansını şekillendirmektedir. Her anlatım, yeni bir oluşum olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hikâye performansı, hikâyecinin kendi tarzını hikâyelerine yansıtması ve performansı sırasında dinleyici ile etkileşim içinde olması gibi birçok açıdan önem arz etmektedir. İcra mekânı, icranın süresi ve hikâyecinin anlatım tekniğiyle sanat yönü hikâyenin performansını etkileyen diğer faktörlerdir. Bu çalışmada bu ve benzeri unsurların ne kadar etkili olduğu değerlendirilecek öte yandan Âşık Feymânî’nin hikâye performansında nelere dikkat ettiği, hangi durumlardan etkilendiği gibi konular üzerinde durulacaktır.
Usta hikâyeci Feymânî’nin anlattığı hikâyeler hayatından ve karakterinden izler taşımaktadır. Hikâyeci kendi âdetlerini ve yaşam tarzını hikâyelerine yansıtırken öğretici ve bilgilendirici bir üslup benimsemiştir. Hikâye anlatım tarzı ise hikâyecinin mizacına, karakterine, birikimine ve dinleyici/dinleyicilerin niteliklerine göre şekillenmiştir. Hikâyeciye özgü hikâye anlatım tarzı ve hikâyecinin birçok özelliği çalışmada açıklanmıştır.
Türk hikâyecilik geleneği çerçevesinde Çukurova yöresindeki hikâyecilik anlayışı özelinde usta anlatıcı Âşık Feymânî’nin hikâyelerini sunuş özellikleri ve performansı Performans (İcra) Kuramı bağlamında genel hatları ile ele alınmıştır. Bu çalışmada kaynak kişi Feymânî ile görüşme yapılarak bilgiler elde edilmiş ve hikâye anlatım performansı araştırmacı tarafından gözlenmiştir. Âşık Feymânî’nin hikâyelerini icrasında dinleyicilerin ilgisi, dinleyici-anlatıcı etkileşimi, hikâye süresi ve mekânı, hikâyecinin duygusal ve bedensel durumu gibi pek çok özellik etkilidir. Feymânî’nin icrası sırasındaki tutumu, dinleyici ile yakınlığı ve hikâyenin anlatım amacı performansını şekillendirmektedir. Buna benzer pek çok unsur hikâyecinin performansını doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir.
Keywords
Abstract
In this study, the performance of Âşık Feymânî's stories with the storytelling technique is discussed in the context of Performance Theory. The gestures and facial expressions, body language, and emotional state of the storyteller affect the performance of the story positively or negatively. The influence of the audience on the storyteller is crucial.
The story's performance is important in many aspects. The storyteller reflects his style and interaction with the audience during the performance. The place of execution, the duration of the performance, the narration technique of the storyteller, and the artistic direction are other factors that affect the performance of the story. In our study, we will focus on how effective these factors are, what Âşık Feymânî pays attention to in his story performance, and what situations he is affected by.
The stories told by great storyteller Feymani have traces of his life and character. The storyteller adopted an instructive and informative manner while reflecting his customs and lifestyle in his stories. The style of storytelling is shaped according to the temperament, character, background of the storyteller, and the qualities of the listeners. The storytelling method of the author is special to him in many ways. This study high lıghts features of the storyteller.
Within the framework of the Turkish storytelling tradition, the characteristics and performance of the master narrator, Âşık Feymânî, in terms of the understanding of storytelling in the Çukurova region, are discussed in the context of Performance Theory. In this study, the information was obtained from the source person Feymani using the semi-structured interview method, and the storytelling performance itself was observed by the researcher. The study aims to explain the importance of the storytelling of Âşık Feymânî, his way of conveying the message through his tale.
Keywords
- Artun, E. (1996). Günümüzde Adana âşıklık geleneği (1966-1996) ve âşık Feymani. Adana: Adana Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları: 3, 13.
- Artun, E. (1997). Adana âşıklık geleneği ve âşık fasılları, 5. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, 1.Cilt, Ankara, 41-52.
- Artun, E. (2004). Türk halk edebiyatına giriş, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 34-58.
- Artun, E. (2013). ‘Çukurova âşıklık geleneğinde atışma’, CIU CYPRUS International Universty Folklor/Edebiyat, Cilt: 19, Sayı: 75, 73-116.
- Azadovski, M. (2002). Sibirya’da bir masal anası (çeviren İlhan Başgöz). İkinci Baskı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 2941, 27-90.
- Bauman, R. (1974). Verbal art as performance. United States: University of Texas at Austin, 296-302.
- Bascom, W. R. (2004). ‘Halkbilimi, sözlü sanat ve kültür’, Çeviren: Nilgül Aytuzlar, Milli Folklor, Yıl 16, Sayı 63.
- Başgöz, İ. (1986). Hikâye anlatan âşık ve dinleyicisi. İstanbul: Milli Folklor Yazıları, 64.
- Boratav, P.N. (2015). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği, (1. Baskı). Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 68.
- Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yayınları, 292.
- Çobanoğlu, Ö. (2019). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 293-301.
- Elger, D. (2007). Theory of performance. Amerika Birleşik Devletleri: University of Idaho. Faculty Development Series, 12.
- Görkem, İ. (1999). Sözlü kültür geleneği açısından Çukurovalı ‘türkülü hikâye’ anlatıcısı Köroğlu (Âşık Mehmet Demirci). III. Uluslararası Çukurova Halk Bilgi Şöleni (Sempozyumu) / Bildiriler, 30 Kasım2 Aralık 1998, Adana, 358-388.
- Günay, U. (2007). Türklerin tarihi, (2.Baskı) Ankara: Akçağ Yayınları.
- Günay, U. (1986). Âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Günay, U. (2011). ‘Türk kültürünün iletişim, bilgi ve kültürel şifre taşıyıcısı olarak âşık edebiyatı’, Yaşayan Âşık Sanatı Sempozyum Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (THBMER) Yayınları, 11-16.
- Kaya, M. (2002). ‘Divânü Lûgati’t-Türk’ün halk bilimi açısından önemi’, Ankara: Folklor/Edebiyat, Uluslararası Eğitim-Öğretim Basın Yayın Ltd. Şti., Cilt: VIII, Sayı: XXXI, 39-49.
- Köprülü, M. F. (1991). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
- Köprülü, M. F. (2004). Saz şairleri I-V, (3. Baskı) Ankara: Akçağ Yayınları,
- Köprülü, M. F. (1981). Türk edebiyatı tarihi, (3. Baskı) İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Köprülü, M. F. (2012). Edebiyat araştırmaları I., (5.Baskı) Ankara: Akçağ Yayınları.
- Sakaoğlu, S. ve Alptekin, A. B. (2014). Türk saz şiiri antolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları (3. Baskı), 394.
- Taşkaya, S. M. (2002). Sevgi şehri Âşık Feymânî, Osmaniye: Kadirli Belediyesi Halkla İlişkiler Dairesi Kültür Hizmetleri, 5.
- Taşkaya, O. (2018). Çukurova’da anlatılan âşık hikâyeleri. Adana: Adana Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Hizmeti Yayınları, 15-96.
- Taşlıova, M. M. (2006). Kars sözel hikâyeciliğinin icra ortamları, Türkbilig, 164-188.
