Author :
Abstract
Toplam 72 ciltten oluşan Hamza-nâmeler, Hamzavî tarafından 14. yüzyılda Eski Anadolu Türkçesine kazandırılmıştır. Bu çalışmada, külliyatın 72. cildi konu edinilmiştir. [99/b] varağında bulunan derkenarda: bin iki yüz yirmi yedi yılı on üç Rebîülevvel salı gecesi saat dokuz buçukta şevketli efendimiz dünyaya bir erkek evlâdı teşrif eyledi, denilmektedir.
14. yüzyılda telif edilen eserin incelenen metninin 13 Rebîülevvel Hicrî 1227 tarihinde istinsah edildiği Hicrî bu tarih de Miladî 27 Mart 1812 tarihine denk gelmektedir. On dokuzuncu yüz yılın başında istinsah edildiği derkenarda açık bir biçimde anlaşılmaktadır. Yani telif tarihinden beş yüz yıl sonra istinsah edilmesi Türk dilinin tarihî gelişim seyrî bakımından önem arz etmektedir.
Metin dil özellikleri bakımından incelendiğinde Eski Türkçe ve 14. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleri yanında 18. yüzyıl Türkçesi dil özelliklerini de barındırmaktadır. Eski Türkçe tün, bürü Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleri: eytmek, karındaş, irte, kanı, kangı depre, gice gibi kelimelerin yanında 18. yüzyıl Türkçesi dil özelliklerini bakımında ekler daha açık bir biçimde görülebilir: “yor” aglayor, virmiyor; “AcAk”, idecek, dönecek, virecek; “dur(ur)”, yıllardur, olacakdur gibi örnekler bulunmaktadır.
Türk dili fiiller bakımından oldukça zengin bir dildir. Bu zenginliği arttıran ve ona işlevsellik katan diğer bir husus ise fiilimsilerin yapısı ve kullanım esnekliğine sahip olmalarıdır. İsim-fiil, sıfat-fiil ve zar-fiil cümlenin örülmesinde ve yapısında kolayca işletilebilecek geçici kelimeler ve fonksiyonlar üretebilir. Fiilimsi ve ekleri ile ilgili bilim insanları tarafından pek çok bilimsel çalışma yapıldı, fakat aşağıdaki açıklama ve alıntılardan da anlaşılacağı üzere bu konu hakkında henüz ortak bir görüş birliği oluşmamıştır. Fiilimsiler grubu, isim soylu olan isim, sıfat ve zarf görevli kelimeler olarak işlenmektedir. Fiil zengini olan Türkçeye, fiilimsi ekleriyle sayısız kelime kazandırılabilmektedir. Hamza-nâme’nin 72. Cildinde yapılan fiil çekimleri ve oldukça işlevsel ve yoğun kullanılan fiilimsiler bu görüşü teyit etmektedir.
Keywords
Abstract
Hamza-nâmes, consisting of a totaly 72 volumes, was brought into Old Anatolian Turkish by Hamzavî in the 14. century. Oeuvre's 72. wolume has been mentioned in this work: [99/b] (15) [apostil:] Sene bin iki yüz yirmi yidi senesi Rebîülevvel'in on üçüncü gece salı gecesi saat dokuz buçukda şevketlü efendimiz dünyāya bir erkek evlâdı dünyāya teşrif eyledi.
The study's text which was analysed in the 14th century, was copied in 13 Rebîülevvel Muslim calendar 1227, and this date overlaps with the date of 27 March 1812. It is clearly understood from the apostil that it was copied at the beginning of the 19. century. In other words, copied five hundred years after the copyright date is important for the Turkish language historical development.
When the text is analyzed according to language features, it is seen 18. century Turkish language features as well as Old Turkish and 14. century Old Anatolian Turkish language features. It can be seen Old Turkish tün, bürü Old Anatolian Turkish Language features: eytmek, karındaş, irte, kanı, kangı depre, gice and affixes can be seen more clearly according to the language features of the 18. century Turkish, for examble ; “yor” aglayor, virmiyor; “AcAk”, idecek, dönecek, virecek; “dur(ur)”
Turkish Language is a rich language with verbs. Another issue that increases this richness and makes functionaly it is the gerundial’s structure, flexibility and their useges. Verbal-noun, verbal-adjective and gerundium can produce temporary words and functions that can be easily procesed in the sentence's structure. It determined that Some verbal adjective and verbal noun can have a open usage by taking inflectional suffix and possessive suffixes, but only some gerundiums can take possessive suffix. Verb conjugations and the verbs which are used highly functional and intensevly in Hamza - names 72. volume support this view.
Keywords
- Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Börekçi, M. (2003). Risâle-i tevhîd (inceleme-metin-dizin). Ankara: Akçağ Yayınları. Ergin, M. (2013). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Gabain, A. V. (1988). Eski Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gülsevin, G. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk dilinde edatlar. İstanbul.
- ----------------------, (1991). Türk dilinde yapı bakımından fiiller. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. ----------------------, (2003). Karahanlı Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Koraş, H. (2013). Türk lehçelerinde hâl ekleri ve isim çekim ekleri ile teşkil edilen zarf-fiil şekilleri ve TürkiyeTürkçesinde karşılıkları. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri 20-25 Ekim 2008 III. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2865-2910.
- Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi). Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları. Leontiç M. (2017). Türkçede fiilimsiler. “Gotse Delçev” Üniversitesi, İştip, Makedonya.
- Özkan, M. (2013). Türk dilinin gelişme alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
- Salan, E. (2017). {-IcAk} zarf-fiil eki ve varyantları üzerine. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 21, 45-73.
- Tekin, Ş. (1992). Eski Türkçe. Türk Dünyası el kitabı ikinci cilt dil-kültür-san’at, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 69-119.
- Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
- Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde edatlar, bağlaçlar, ünlemler ve zarf-fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. yüzyıl gramer-metin-sözlük. İstanbul: Enderun Kitabevi.
- Türk, O. (2017). Hamza-name 72. cildinin üzerine bir dil incelenmesi (inceleme-metin-dizin-sözlük) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Girne Amerika Üniversitesi.
- Yüce, N. (1999). Gerundien im Türkischen: Eine morphologische und syntaktische Untersuchung, İstanbul: Simurg Yayınları.
- Yücel, B. (2000). Türkiye Türkçesinde zarf-fiil eklerinin yapı bakımından sınıflandırılması üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları, 9, 75-114.
