Author :
Abstract
Türkler tarih boyunca bilimsel çalışmalara destek vermişler ve bilimsel çalışmalarda üstün başarılar göstermişlerdir. Özellikle Selçuklular devrinde eğitim ve öğretim alanında önemli bir devlet politikası olarak Nizamiye Medreseleri kurulmuş ve bu girişim ile Türk tarih ve medeniyetinde bir dönüm noktası oluşturulmuştur. Bu dönemde Türkler dini olarak İslamiyet’in hamisi olmuş ve önemli İslami eserler üretmişlerdir. Ayrıca yükseköğretim kurumları olan bu medreselerde sadece dini ilimler konusu değil, matematik, astronomi, geometri, tıp, fizik, felsefe, edebiyat, tarih gibi aklî ilimler de okutulmuştur. Dönemin en iyi ilim adamları bu kurumlarda hocalık yapmış ve nitelikli insanlar yetişmiştir. Moğol istilasından kaçan ilim adamları, ilmi ve ulemayı koruyan güçlü bir siyasî otoriteye sahip Selçuklu Devleti’ne sığınmışladır. Büyük Selçuklular tarafından başlatılan bu medrese kurma geleneği zamanla, Anadolu’da devam etmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti’nin fiilen ortadan kalkmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri Dönemi’nde de medrese kurma faaliyetleri devam etmiş, hatta hız kazanmış ve Anadolu’nun birçok ilinde medreseler kurulmuştur. Biz de bu çalışmamızda özellikle Anadolu topraklarında inşa edilmiş bu medreseleri, bulunduğu il, yapılış tarihi, yaptıran kişi ve verilen eğitim türleri açısından detaylı bir biçimde inceledik. Ayrıca Selçuklular döneminde yetişmiş ilim adamlarını, eserleri, ilim alanı, dönemi ve hangi hükümdar döneminde olduğuna dair araştırmamızı sürdürdük ve bu bilgileri detaylı olarak tablolar haline getirdik. Bu sayede literatür taraması yaparak buradan ürettiğimiz bilgilerin özetini betimsel istatistik çalışmalarında sıklıkla kullanılan tablolaştırma ile bir bütün olarak gözler önüne serdik.
Keywords
Abstract
The Turks have supported scientific studies throughout history and have shown outstanding achievements in scientific studies. Especially during the Seljuk period Nizamiye Madrasas were established as an important State’s Education Policy and they created a milestone in Turkish history and civilization. During this period, Turks became the leader of Islam and produced important Islamic works. These madrasas, which were institutions of higher education, taught not only religious sciences, but also intellectual sciences such as mathematics, astronomy, geometry, medicine, physics, philosophy, literature and history. The best scientists of the period taught in these institutions and qualified people were raised. Scientists who escaped from the Mongol invasion took refuge in the Seljuk State, which had a strong political authority that protected science and scholars. The tradition of establishing this madrasah, initiated by the Great Seljuks, continued in Anatolia over time. During the Anatolian Principalities Period, which started after the Anatolian Seljuk State, the activities of establishing madrasahs continued and many them were established in many provinces of Anatolia. In this study, we examined these madrasas, which were built especially in Anatolia, in terms of the province, construction date, the person who built it and the types of education given. In addition, we continued our research on the scholars, artifacts, science field, period and the sovereignty period of Seljuks and we put this information into tables in detail. In this way, we summarized the information we produce from the literature by using the tabulation which is frequently used in descriptive statistics studies.
Keywords
- Akpınar, T. (1999). Türk tarihinde İslamiyet. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Atçeken Z. ve Bedirhan, Y. (2004). Selçuklu medreseleri ve medeniyet tarihi. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
- Ateş, A. (1945). Hicri VI-VIII (XII-XIV.) asırlarda Anadolu’da Farsça eserler. Türkiyat Mecmuası VII-VIII, İstanbul.
- Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A.
- Bayram, M. (2001). Türkiye Selçukluları Döneminde bilimsel ortam ve ahiliğin doğuşuna etkisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (10), 1-11.
- Bayram, M. (2017). Selçuklular zamanında Tokat’ta ilmi ve fikri faaliyetler. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (2), 17-29.
- Birekul, M. (2018). Anadolu Selçuklu Devleti’nde eğitim ve Konya medreseleri. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 85-98.
- Cahen, C. (1979-1981). Osmanlılardan önce Anadolu’da Türkler (Yıldız Moran, Çev.). İstanbul: eYayın.
- Caner, Ç. ve Bakırer, Ö. (2009). Anadolu Selçuklu Dönemi yapılarından medrese ve camilerde portal. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10(10), 13-30.
- Çamdibi, H. M. (1989). Din eğitimine giriş, (Robert J. Braidwaad). İstanbul: İfav yayınları.
- Çatak, A. (2012). Şihâbeddin Sühreverdî hayatı eserleri ve tasavvuf anlayışı. Ankara: Afşar Matbaası.
- Çay, M. A. (1984). Anadolu Selçuklularında medreseler. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1).
- Charanis, P. (1960-1961). The transfer of population as a policy in the Byzantine Empire. Comparative Studies and History, III(2), s. 143, 149-150.
- Çoşar, H. (2008). Seyfeddin Âmidî’nin hayatı, İslam düşüncesindeki yeri ve eserleri. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 27-58.
- Doğan, N. Ş. (2013). Orta Çağ’da Anadolu’nun eğitim mekânları: Selçuklu medreseleri-Darüşşifalarından örnekler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 429-443.
- Gordlevski, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti (Azer Yaran, Çev.), Ankara: Onur Yayınları, 237.
- Göker, L. (1989). Matematik tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Göktürk, T. ve Dağ, İ. (2014). Nizamiye Medreselerinin eğitim-öğretimdeki rolü. The Journal of Academic Social Science Studies, 27(1), 457-469.
- Güven, İ. (2013). Türkiye Selçuklularında medreseler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-146
- Hızlı, M. (1987). Kuruluşundan Osmanlılara kadar medreseler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2(2), 273-281.
- Kafesoğlu, İ. (2014). Selçuklular ve Selçuklu tarihi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., Yayın Nu: 1075, Kültür Serisi: 599, ISBN: 978-605-155-188-3.
- Kara, S. (2007). Büyük Selçuklular ve mezhep kavgaları. İstanbul: İz Yayıncılık
- Karadaş, C. (2003). Selçukluların din politikası. İstem, 1(2), 95-108.
- Karasar, N. (1994). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: 3A Araştırma, Eğitim, Danışmanlık.
- Kayhan, H. (2011). Selçuklular Devrinde Türk saraylarında Fars şairleri. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1), 1433-1441
- Kemaloğlu, M. (2015). XI.-XIII. yüzyıl Türkiye Selçuklu Devleti’nde eğitim-öğretim (medreseler). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2(5), 89-106
- Kılıç, M. (2015). Gizlenen Türk tarihi ve Hazreti Muhammed (3. Baskı). İstanbul: İrfan Yayıncılık.
- Köymen, M. A. (1982). Selçuklu Devri Türk tarihi (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 239-287
- Köymen, M. A. (1983). Alp Arslan zamanı (2. Baskı). Ankara: A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını, 24- 75, 365.
- Köymen, M. A. (1986). Selçuklular ve Anadolu’nun Türkleşmesi meselesi. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (1), 21-35
- Küçük, S. (2013). Feridüddin Attar’ın hayatı ve eserleri. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2(1), 241-262.
- Ocak, A. (2002). Selçukluların dini siyaseti (1040-1092). İstanbul: Tatav-Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
- Ocak, A. (2009). Selçuklu medreselerinin Mağrip ve Endülüs üzerindeki etkileri. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(3),16221647.
- Okumuşlar, M. (2008). Ehl-i sünnetin kurumsallaşmasında Nizamiye Medreselerinin etkisi. Marife, Bahar, 1, 137-148.
- Önder, M. (1962). Mevlâna şehri Konya. Konya: Konya Valiliği.
- Öngül, A. (2003). Selçuklularda eğitim faaliyetleri ve yetişen ilim adamlarına genel bir bakış. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 67-78.
- Öymen, H. R. (1963). İslamiyet’te eğitim ve öğretim hareketleri. A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI.
- Sönmez, S. ve Celkan, H. Y. (2018). Anadolu’daki Selçuklular ve Beylikler Dönemi medreseler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1457-1465.
- Tekin, B. B. (2012). Türkiye Selçuklu kültürünü anlamak: Sanat tarihi açısından bir değerlendirme. Erciyes
- Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) İslam ansiklopedisi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019 https://islamansiklopedisi.org.tr/
- Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk tarihine giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi.
- Tozlu, İ. (2019). Kuşeyri’nin sünnet müdafaası. Kocaeli İlahiyat Dergisi, 3(1), 101-122.
- Turan, O. (1969). Selçuklular tarihi ve Türk-İslam medeniyeti. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 231.
- Turan, O. (1971). Selçuklular zamanında Türkiye. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 37.
- Turan, O. (1973). Doğu Anadolu Türk devletleri tarihi. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
- Turan, O. (1980). Selçuklular tarihi ve Türk-İslam medeniyeti. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Turan, O. (2005). Selçuklular tarihi ve Türk-İslam medeniyeti. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Turgut, H. N. (2009). Birinci Alâaddin Keykubad’ın Dönemi, bilim ve düşünce hayatı (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Orta Çağ Tarihi Bilim Dalı, Konya).
- Unat, Y. (2011, Ekim). Selçuklularda astronomi bilimi. II. Uluslararası Selçuklu Sempozyumunda sunulan bildiri, Konya.
- Ünal, V. (2016). Feridüddin Attar’ın Pendnâme’sinde din ve toplum. ZfWT Journal of World of Turks, 8(1),
- Vryonis, S. (1971). The decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the process of İslamisation form the eleventh through the fifteenth century. Berkeley-London: Published by University of California Press.
- Yeşildurak, E. (2015). Sultan Sencer Devri Selçuklularında ilmî hayat (ilim adamları, akli ilimlerde yapılan çalışmalar ve Türk-İslam medeniyetine katkıları). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(36),
