Author :
Abstract
Edebî eserler, çeşitli anlam tabakalarına sahip olan ve yeni incelemelere zemin hazırlayan metinlerdir. Daha önce bilimsel neşirleri yapılan Gül-i Sad-berg mesnevisi de bu tür eserlerden biridir. Enderunlu Hasan Yâver (ö. 1797/8) tarafından kaleme alınan eser, hacim bakımından küçük olmakla birlikte yeni bakış açısıyla incelenebilecek özgün bir içeriğe sahiptir. Bu çalışma ile eser, yemek ve sağlık ilişkisi bağlamında değerlendirilerek divan şiirinin farklı bir yönüne dikkat çekilmiş olacaktır.
Gül-i Sad-berg, çok yemek sebebiyle hastalanıp uzun süre yatağa bağlı hayatını sürdüren şairin, yaşadığı deneyimleri okuyucuyla paylaşma isteği sonucu ortaya çıkmıştır. Eserin içeriği, az yemenin yararları ile çok yemenin zararlarının anlatılması şeklinde özetlenebilir. Günümüzde aşırı ve düzensiz beslenme neticesinde karşılaşılan çeşitli sağlık sorunlarına çözüm olarak sunulan aralıklı açlık uygulamaları ile Gül-i Sad-berg’de dile getirilen görüşlerin büyük ölçüde örtüşmesi, divan şiiri metinlerinin kimi konularda güncelliğini koruması bakımından önemli bir örnektir.
Çalışmamızda, geleneğimizdeki yemek kültürü özetlenmiş, az yemek yemeyle ilgili görüş beyan eden kimi bilginlerin düşünceleri değerlendirilmiştir. Günümüzdeki yemek ve sağlık anlayışıyla ilgili görüşler bilimsel kaynaklardan hareketle aktarılmıştır. Son yıllarda hatalı beslenme alışkanlıkları nedeniyle gelişen kronik hastalıklara karşı önerilen aralıklı açlık uygulamalarına dikkat çekilmiştir. Edebiyat tarihimizde tıp ve sağlık konusunda verilen eserler gruplandırılmış, konuyla ilgili yapılan çalışmalara göndermede bulunulmuştur. İçeriği ayrıntılı olarak ortaya konan Gül-i Sad-berg’in eksiklikleri giderilmiş metni de sağlıklı bir dil içi çevirisi ile birlikte konu bütünlüğü açısından eklenmiştir.
Keywords
Abstract
Literary works have various layers of meaning and lay the groundwork for new studies. Gül-i Sad-berg masnavi, which was published scientifically before, is one of these works. Written by Enderunlu Hasan Yâver (d. 1797/8), the work is small in volume but has original content that can be examined from a new perspective. With this study, the work will be evaluated in the relationship between food and health, and attention will be drawn to a different aspect of divan poetry.
Gül-i Sad-berg emerged due to the poet's desire to share his experiences with the reader, who became ill due to overeating and continued his life tied to the bed for a long time. The content of the work can be summarized as explaining the benefits of eating less and the harms of overeating. The fact that the intermittent fasting practices, which are presented as a solution to various health problems encountered as a result of excessive and irregular nutrition today, and the views expressed in Gül-i Sad-berg to a large extent, is an essential example in terms of keeping the divan poetry texts up to date on some issues.
In our study, the food culture in our tradition was summarized, and the opinions of some scholars who expressed their views about eating less food were evaluated. Beliefs about today's understanding of food and health have been transferred from scientific sources. In recent years, attention has been drawn to the intermittent fasting practices recommended against chronic diseases that develop due to faulty eating habits. In our literary history, the works on medicine and health are grouped, and references are made to the studies on the subject. The text of Gül-i Sad-berg, whose content has been revealed in detail, has been added in terms of subject integrity with a healthy in-language translation.
Keywords
- Altuntaş, Y. (2020). Tıbbi beslenme ve egzersiz metabolizması kılavuzu. Ankara: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Yayınları.
- Arslan, M. (2002). Sıhhatnameler. Türkler, XI, 776-790.
- Artıran, N. H. (2021). Mesnevi’de az yemenin hikmeti. Hazar Derneği, Erişim tarihi: 18.11.2021. http://www.hazardernegi.org/mesneviden-azyemek
- Ataseven, Y. ve Öztürk, A. (2018). Divan Şairlerinin Kaleminden Hastalık ve Sağlıkla İlgili Unsurlar: Lârendevî Siyâhî Örneği. (Ed. Uysal, İ. N. ve Öksüz, M.), Karaman Kitabı İkinci Cilt Karaman ve Edebiyat. Karaman: Karaman Belediyesi Kültür Yayınları.
- Aydın, A. (1992). Erzurumlu İbrahim Hakkı Marifetname. İstanbul: Mehdi Yayınları.
- Bakkal, A. (2009, Kasım). Nâbî’nin tıpla ilgili görüşleri. Şair Nâbî Sempozyumunda sunulan bildiri, Şanlıurfa.
- Batislam, H. D. (2003). Hasbıhal-i Sâfî inceleme-metin-tıpkıbasım. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Bayar, B. (2010). Yâver hayatı, edebi kişiliği ve divanı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
- Boran, M. (2016). İslâm fıkhında yeme içme ölçüleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 2376- 2382.
- Cihan, S. (1982). Hz. Peygamberin sünnetinde yeme ve içme adabı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 33-43.
- Çelik, Ö. M. ve Köksal, E. (2020). Aralıklı açlık uygulamalarının vücut bileşimi ve biyokimyasal parametreler üzerine etkisi: bir literatür derlemesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilim Dergisi, 13(2), 249-271.
- Demircioğlu, A. (2014). İslam felsefesinde açlığa övgü: Erzurumlu İbrahim Hakkı örneği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8), 73-88.
- Derdiyok, İ. Ç. (1996). Gül-i Sad-berk. TDVİA, 14, 225-226.
- Eke, N. U. (2007). 16. yüzyıl klasik Türk şiirinde tıp ilmi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 6, 107-128.
- Eliaçık, M. (2010). Fuzûlî’nin Sıhhat u Maraz’ında Ahlât-ı Erbaanın işlenişi ve bir tıp eseri Terceme-i Hulâsa- i Tıb ile mukayesesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 131-147.
- Eliaçık, M. (2010a). Sıhhat u Maraz’da Ahlât-ı Erbaanın işlenişi. Mukaddime, 1, 125-141.
- Eliaçık, M. (2012). Baklavanâme. The Journal of Academic Social Science Studies JASSS, 5/4, 1-9.
- Gökalp, H. (2006). Divan şiirinde sıhhat-nâmeler. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, XIV, 101-130.
- Gökalp, H. (2013). Seyyid Vehbî’nin divanında yer almayan bir kasidesi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic, VIII(I), 299-314.
- Güler, M. (2020). Divan şiirinde tababet unsurları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
- Kemikli, B. (2007). Divan şiirinde hastalık ve tedavi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (1), 19- 36.
- Kurdoğlu, V. B. (1967). Şair tabipler. İstanbul: Baha Yayınları.
- Kuzubaş, M. (2006). Divan şairleri hastaları nasıl tedavi ederler? Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 9, 78-89.
- Mengi, M. (2000). Divan şiiri yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Meyan, F. (1999). Erzurumlu İbrahim Hakkı Marifetname, İstanbul: Bedir Yayınları.
- Nizam, B. S. (2020). Sıhhatname türüyle ilgili bazı problem, tespit ve düşünceler. MUTAD, VII (2), 441-467.
- Nizam, B. S. (2020a). Cümleniz sıhhat ile sağ olasız: sıhhatname literatürüne zeyl. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 729-807.
- Ögke, A. (2014, Mayıs). İspirî Ömer Efendi'nin Ferahu'z-Zahidin adlı tasavvufi risalesi. Erzurum İspirli Kadızade Mehmed Arif Efendi ve Ömer Efendi Sempozyumunda sunulan bildiri, (Ed. Ö. Kara), Erzurum.
- Önler, Z. (1990). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifa I giriş-metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Özer, O. (2018, Mayıs). Ahmedi ve Tervihü’l-ervah. Ahmedî Sempozyumunda sunulan bildiri, (Ed. A. Yıldız), Sivas.
- Sarman, M. A. (2015), Nâbî’ye göre tabip ve tabâbet. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3(6), 80-97.
- Selçuk, B. (2008). Yeni bir sıhhât-nâme: Şehdî’nin sultan III. Ahmed sıhhat-nâme’si. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic, III(II), 604
- Şimşek, A. ve Güleç, E. (2020). Ayetler ve hadisler doğrultusunda İslami mutfak anlayışı. Journal of Halal Life Style, 2(1), 56-69.
- Üstüner, K. (2009, Mayıs). Enderunlu Hasan Yâver’in hayatı, eserleri ve edebi kişiliği. Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumunda sunulan bildiri, Adıyaman.
- Üstüner, K. (2010). Enderunlu Hasan Yâver’in Gül-i Sad-berg’i. Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 4 (6), 261-283.
- Üstüner, K. (2010a). Enderunlu Hasan Yâver divan (inceleme-metin-çeviri-dizin). Ankara: Birleşik Yayınevi.
- Yeniterzi, E. (1998). Divan şiirinde sağlık ve hastalıklarla ilgili bazı hususlar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 87-103.
