Author :
Abstract
Feminizm ilk olarak 1960’larda Amerika, Fransa ve İngiltere’de ataerkil düzene karşı çıkış olarak ortaya çıkmıştır. Kadınların erkeklerle eşit hak, statü ve özgürlükleri için verdikleri mücadele sonucu gelişen Feminizm, kadın ve cinsiyet sorunu üzerinden son iki yüzyılda en çok tartışılan konulardan biri olmuştur. Bu süreçte cinsiyet ayrımcılığı, kadınların uğradıkları haksızlıklar ve baskının ortadan kalkmasını savunan feminizm, zaman içerisinde epistemolojik dönüşümler geçirmiştir. Bu dönüşümlerin ardından sadece kadınların değil, lezbiyen, gay, biseksüel, trans (LGBT) hareketlerinin de haklarının korunması gerekliliğini savunan reformlara neden olmuştur. Ülkemizde ise Cumhuriyet döneminde kadınlara yönelik hakların genişletilmesi söz konusu olsa da Batı’dakine benzer bir feminist sanat hareketinin olmadığı görülmektedir. 1980’li yıllardan itibaren feminizme yönelik farkındalığın arttığı söylenebilir. Bununla birlikte çağdaş sanat ortamında feminist yaklaşımlar sergileyen ya da feminist hareket içerisinde gösterebileceğimiz pek çok sanatçıya rastlamak mümkündür. Makalenin sınırlılığı kapsamında farklılık göstermesi bakımından önemli yapıtlarıyla uluslararası üne sahip olmuş, yedi sanatçının sanat pratikleri üzerinde durulmuştur. Bu sanatçılar Nur Koçak, Gülsün Karamustafa, İpek Duben, Şükran Moral, Nil Yalter, Canan ve Nezaket Ekici olarak belirlenmiştir. Araştırmada sanatçıların daha çok kimlik, cinsellik, toplumsal cinsiyet, kadın bedeninin metalaşması, göç, aile, politik ve toplumsal çerçevede kadın sorunları, erken yaşta evlilik gibi temalara odaklandığı; teknik ve malzeme olarak da fotoğraf, resim, heykel, yeni medya sanatı, enstalasyon ve performans gibi farklı anlatım dillerini kullandıkları görülmüştür.
Keywords
Abstract
Feminism first emerged in the 1960s in America, France, and England as an opposition to the patriarchal order. As a result of women's struggle for equal rights, status, and freedoms with men, has been one of the most discussed issues in the last two centuries over the issue of women and gender. In this process, feminism, which advocates the elimination of gender discrimination, injustices suffered by women, and oppression, has undergone epistemological transformations over time. After these transformations, it led to reforms that defended the need to protect the rights of not only women but also lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) movements. In our country, although there was an expansion of the rights for women in the Republican era, it is seen that there is no feminist art movement similar to the one in the West. It can be said that awareness of feminism has increased since the 1980s. Moreover, it is possible to come across many artists who exhibit feminist approaches in the contemporary art environment or that we can show within the feminist movement. In terms of the limitedness of the article, the art practices of seven artists are emphasized. These artists were Nur Koçak, Gülsün Karamustafa, İpek Duben, Şükran Moral, Nil Yalter, Canan and Nezaket Ekici. In the research, the artists mostly focused on themes such as identity, sexuality, gender, the commodification of the female body, migration, family, women's issues in the political and social context, and early marriage; It has been seen that they use different expression languages such as photography, painting, sculpture, new media art, installation and performance as techniques and materials.
Keywords
- Arat, N. (2017). Feminizmin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
- Antmen, A. (2013). Kimlikli bedenler/sanat, kimlik, cinsiyet. İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Aliçavuşoğlu, E. (2007). Cumhuriyet öncesi dönemden günümüze kadın sanatçıların kendilerine ve kadınlara bakışı. Sanat Tarihi Yıllığı, 19, 41-72.
- Altun, H. (2008). Feminist kuram doğrultusunda bir okuma/sahneleme ve bir örnek çalışma: Denizden gelen kadın (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Bora, A. ve Günal, A. (2016). 90’larda Türkiye’de feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Biyografya. (t.y.). Gülsün Karamustafa. Erişim tarihi: 29.01.2022. https://www.biyografya.com/biyografi/23531
- Canan. (t.y.). Canan Bio. Erişim tarihi: 29.01.2022. http://www.cananxcanan.com/
- Dede, E. (2015). Çağdaş sanat eserlerinde toplumsal cinsiyet sorgulamaları. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5 (2), 113-134.
- Duben, İ. ve Yıldız, E. (2008). Seksenlerde Türkiye’de çağdaş sanat. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Dönmez Aydin, H. (2016). Feminist sanatçıların kadınlara biçilen toplumsal role sanatsal direnme yöntemleri açısından Türk ve yabancı sanatçıların karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ergaz, E. (2005). Postmodern teorinin günümüz estetik söylem ve pratiği üzerine getirdiği açılımlar (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
- Erkan, A. (2019). Resim sanatı terminolojisi/akımlar kavramlar terimler. Ankara: Gece Akademi Yayınları.
- Eyigör, F. ve Korkmaz, F. D. (2013). 1960’tan günümüze plastik sanatlar alanında feminist yansımalar. Erişim tarihi: 27.01.2022. https://feyigor-arttick.blogspot.com/2013/01/1960dan-gunumuze-plastiksanatlar.html
- Fineberg, J. (2014). 1940’tan günümüze sanat: Varlık stratejileri. İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
- Galerist. (2011). 20. Yüzyıl – 21. Yüzyıl. Erişim tarihi: 29.01.2022. https://www.galerist.com.tr/tr/20-yuzyil- --21-yuzyil
- Hooks, B. (2016). Feminizm herkes içindir. (Z. Demirsu, O. Günay, Çev.) İstanbul: BGST Yayınevi.
- Kolay, H. (2015). Kadın hareketinin süreçleri, talepleri ve kazanımları. EMO Kadın Bülteni, 3, 5-11
- Küçükşen Öner, F. (2017). Türk resminin ve toplum hayatının değişim göstergesi olarak kadın. Sanat ve Tasarım Dergisi, 19, 103-121.
- Michel, A. (1997). Feminizm. (Ş. Tekeli, Çev.) İstanbul: Yeni Yüzyıl Kitaplığı.
- Moral, Ş. (t.y.). Şükran Moral. Erişim tarihi: 29.01.2022. http://www.sukranmoral.com/pages/bio/index.html
- Öztürk, Y. (2013). Sanatta feminist eleştiri. RH+ Art Maganize Dergi, 97. Erişim tarihi: 29.01.2022. https://sanathayatsanat.com/2019/02/02/__trashed/
- Özüdoğru, Ş. (2010). Feminist sanatta iki farklı yaklaşım: Gerilla Kızlar ve Cindy Sherman. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(6), 111-131.
- Saltonline. (2019). Nur Koçak ile söyleşi. Erişim tarihi: 29.01.2022. https://saltonline.org/tr/2139/nur- kocak-ile-soylesi?blog
- Sayar, M. (2015). Şükran Moral – “Bordello”. Erişim tarihi: 29.01.2022. http://www.lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=ENG§ionID=6&articleID=1310&bhcp=1
- Tarabya. (t.y.). Nezaket Ekici. Erişim tarihi: 29.01.2022. http://kulturakademie- tarabya.de/tr/resident/nezaket-ekici/
- Tekeli, Ş. (1998). Birinci ve ikinci dalga feminist hareketlerin karşılaştırmalı incelemesi üzerine bir deneme, 75 yılda kadınlar ve erkekler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
- Toprak, A. (2018). Feminist bir yaklaşımla Nil Yalter’in, sanat ortamına katkısı. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 1(2), 215-234.
- Toprak, Z. (2016). Türkiye’de kadın özgürlüğü ve feminizm (1908-1935). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Vikipedi. (2021). İpek Duben. Erişim tarihi: 29.01.2022, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0pek_Duben
- Whitham, G. ve Pooke, G. (2018). Çağdaş Sanatı Anlamak. (T. Göbekçin, Çev.) İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
- Yardımcı, S. (2012). “Ne O! Ne Bu! Ne Şu! Queer Kuramı ve Kimliksizleşme, Skop Sanat Tarihi Eleştiri”. Erişim tarihi: 28.01.2022, http://www.e-skop.com/skopbulten/ne-o-ne-bu-ne-su-queer-kurami-vekimliksizlesme/749
- Resim 1. Aybaşı Günlüğü. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://www.femmes-plurielles.be/dans-les-regles- de-lart/
- Resim 2. Yemek Daveti. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://kadngazetesi2016.wordpress.com/2017/05/09/judy-chicagoaksam-yemegi-partisi/
- Resim 3. Doğum Sonrası Belgesi. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://www.researchgate.net/figure/Mary- Kelly-Post-partum-Document-Documentation-IV-Transitional-objects-diary-and_fig5_290233114
- Resim 4. İsimsiz Film Kareleri. Erişim tarihi: 26.01.2022. http://www.sanatblog.com/isimsiz-film-kareleri- cindy-sherman/
- Resim 5. Kadınların Metropolitan Müzesi’nin Koleksiyonuna Girebilmesi İçin Çıplak Mı Olmaları Gerekiyor? Erişim tarihi: 26.01.2022, https://osmanerden.com/2013/12/01/gerilla-kizlar/
- Resim 6. Kırmızı ve Siyah. Erişim Taihi: 26.01.2022, https://nagece.blogspot.com/2019/09/turkiyede- fotogercekcilik-akmnn.html
- Resim 7. Çifte Hakikat. Erişim tarihi: 26.01.2022, http://www.sanatatak.com/view/saltta-bahar- vadedilmis-bir-sergiyle-devam-ediyor
- Resim 8. Başsız Kadın veya Göbek Dansı. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://www.artfulliving.com.tr/sanat/nil-yalter-ve-gorunmeyenler-i-9151
- Resim 9. Aşk Kitabı. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://saltonline.org/tr/1149/atolye-belgesel- malzemenin-sanata-donusumu
- Resim 10. Genelev (Bordello). Erişim tarihi: 26.01.2022, https://www.spiegel.de/fotostrecke/photo- gallery-the-art-of-suekran-moral-fotostrecke-49005.html
- Resim 11. Türk Lokumu Serisi I. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://www.artsy.net/artwork/canan-turk- lokumu-serisi-i-slash-turkish-delight-series-i
- Resim 12. Büyük Odalık. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Odal%C4%B1k
- Resim 13. Parıldayan Her şey Altın Değildir Ama. Erişim tarihi: 26.01.2022, https://www.ekavartgallery.com/tr/tm_pg_album/bes-harf/
