Author :
Abstract
Tarihi çevrelerin korunmasıyla sağlanan kalkınma kazanımları içinde endüstri mirasının korunması önemli bir yer tutmaktadır. Endüstri mirası kapsamında, geleneksel üretim biçimleri, yöresel kültürel değerlerdir ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak yok olmaktadır. Terkedilmiş geleneksel üretim biçimlerinin yeniden canlandırılması veya bölgesel ölçekte geliştirilecek bir koruma planlamasının parçası olması, bu değerlerin korunarak sürdürülmesini ve bulunduğu yerleşimde toplumun koruma bilincinin gelişmesini sağlarken, bölge ve ülke ekonomisine de katkı sunacaktır. Koruma bilinci gelişmiş bir toplum ise sorumluluğunu kavrayarak kültürel değerleri gelecek nesillere aktarma görevini yerine getirecektir. Bu sorumlulukla, Türkiye’de terkedilmiş bir üretim biçimi olan geleneksel bulgurculuk, Mut bulgurhaneleri ve oluşturduğu kültürel peyzaj üretim mirası olarak makalede ele alınmıştır. Mut’ta geçmişte yetiştirilen buğday ve arpa miktarı fazladır ancak işlenip çeşitli ürünler halinde pazarlanması için yetersizdir. Karaman’da ise yeteri kadar buğday olmasına karşın geleneksel bulgur üretimi için iklim şartları uygun değildir. Buğdayın işlenmesi sırasında uygulanan güneşte kurutma işlemi Mut bulgurculuğunun çıkış noktasıdır. Yirminci yüzyılın ortalarında, Mut’ta başlayan bulgurculuk, önce ilçenin çeşitli yerlerinde sonra Bulgucular Sokak’ta yaklaşık bir asır boyunca etkin olarak sürdürülmüş, yirmi birinci yüzyılın başlarında makineli üretime geçilmesiyle geleneksel bulgurculuk neredeyse yok olmuştur. Günümüzde kullanılmasa da, Bulgucular Sokak’taki geleneksel bulgurhane binaları ve içindeki makineler, yan iş kolu büyükbaş hayvan besiciliğine ait ahır ve depolar, işçi-işveren ve mahallede yaşayan diğer kişilerin konutları, sosyal doku ve kentsel peyzaj öğeleri üretim mirası olarak korunmalıdır. Zamanla yok olan bu değerler, eski haline dönmesi imkânsız olsa da, ilçe bütünü için önerilecek bir koruma planının ana temasını oluşturarak, ilçenin korunması gerekli tüm alanlarıyla beraber üst ölçekli çevre düzeni planlarıyla uyumlu bütünleşik bir planlama yaklaşımı ile korunabilir, ulusal ve uluslararası boyutta tanıtımı ve sergilenmesi sonucunda elde edilecek turizm geliri sayesinde ilçe, bölge ve ülke ekonomisine katkı sunabilir. Bu bağlamda; üretim mirası Mut bulgurhanelerinin tanıtımı yapılmış ve Mut İlçesi’nin tamamı için gerçekleştirilecek bir koruma planlamasındaki önemi vurgulanmıştır.
Keywords
Abstract
Preservation of the industrial heritage is an important part of the development gains achieved by the protection of historical environments. Within the context of industrial heritage, traditional forms of production are local cultural values and disappear due to technological developments. The revitalization of abandoned traditional forms of production or being part of a conservation planning to be developed on a regional scale will contribute to the preservation of these values and to ensure the protection consciousness of the society in the settlement and to contribute to the economy of the region and the country. If the consciousness of protection is an advanced society, it will fulfill its duty of transferring cultural values to future generations by understanding its responsibility. This responsibility, abandoned the traditional form of production in Turkey bulgurculuk Mut bulgurhouses and is discussed in the article as a cultural heritage landscape that creates production. The amount of wheat and barley grown in the past is high, but it is insufficient to be processed and marketed as various products. While there is enough wheat in Karaman, climatic conditions are not suitable for traditional bulgur production. The process of drying in the sun during the processing of wheat is the starting point of Mut bulgurculuğunu. In the middle of the twentieth century, the bulgurism, which began at Mut mak, was firstly carried out in various parts of the district, then on Bulgucular Sokak for nearly a century, and with the introduction of machine production at the beginning of the twenty-first century, traditional bulgurism almost disappeared. Although it is not used today, the traditional bulgurhouses buildings in Bulgucular Sokak and the machines inside it, the barns and warehouses of the side business cattle breeding, the housing of workers, employers and other people living in the neighborhood, social texture and urban landscape elements should be protected as production heritage. These values, which have disappeared over time, can be preserved with an integrated planning approach compatible with the upper-scale environmental plan plans, together with all the necessary areas of conservation, by introducing the main theme of a conservation plan to be proposed for the whole of the district. As a result of the tourism income to be obtained as a result of district, regional and national economy can contribute. In this context; Mut has been introduced to the production legacy and the importance of the conservation planning for the whole of the Mut district has been emphasized.
Keywords
- Aktufan, H. (2011), Mut’un (Mersin) beşeri ve ekonomik coğrafyası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Anonim, Buğday. Erişim tarihi:10.05.2019, https://istanbul.tarimorman.gov.tr/Belgeler/KutuMenu/Brosurler/TarlaBitkileri/bugday.pdf
- Anonim, Mut ilçesi iklimi. Erişim tarihi:10.05.2019, http://www.mersin.gov.tr/
- COE (Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi), Granada sözleşmesi. Erişim tarihi:10.05.2019, http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR-14268/avrupa-mimari-mirasinin-korunmasisozlesmesi.html
- COE (Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi), Amsterdam Bildirgesi. Erişim tarihi:10.05.2019, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf
- ERIH (Avrupa Endüstriyel Mirası Rotası), History of production and manufacturing. Erişim tarihi:10.05.2019, https://www.erih.net/how-it-started/history-of industries/production-andmanufacturing/
- ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi), Icomos hakkında. Erişim tarihi:10.05.2019, http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Icomos&dil=tr
- İnce, A. (2010), Eski Mut evleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Köksal, G. (2012), Endüstri mirasını koruma ve yeniden kullanma yaklaşımı. Güney Mimarlık, 8, 18-23.
- Köse, E. (2011), Mut Claudiopolis, İstanbul: Mut Belediyesi Kültür Yayınları.
- Manav, A. (2017), Özel Fotoğraf Arşivi.
- Manisa, K. (2013), Endüstri mirası olarak eski zeytinyağı işlikleri, Mimarlık, 369, 66-77.
- Mut Belediyesi, (2015), Mut ilçesinin kültür turizmi sektöründe analiz edilmesi ve turizm envanterinin çıkarılması, Çukurova Kalkınma Projesi Raporu. Sözleşme No:Tr62/15/Dfd
- Mut Ticaret ve Sanayi Odası, Mut ticaret sicili 1 numaralı defteri (1959-1960), Mut Ticaret ve Sanayi Odası Arşivi, Erişim tarihi: 23.02.2019
- Saner, M. (2012). Endüstri mirası: kavramlar, kurumlar ve Türkiye’deki yaklaşımlar, Planlama, 1(2), 53- 66.
- TICCIH (Endüstriyel Mirasın Korunması Uluslararası Komitesi), (2003), Nizhny Tagil Charter., Erişim tarihi:10.05.2019, https://www.icomos.org/18thapril/2006/nizhny-tagil-charter-e.pdf
- TICCIH (Endüstriyel Mirasın Korunması Uluslararası Komitesi), (2011), Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının Korunması İçin ICOMOS-TICCIH Ortak İlkeleri. Erişim tarihi:10.05.2019, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0914779001536912340.pdf 4
- Vehbi, O.B., Yüceer H. ve Hürol, Y., (2018), New uses for traditional buildings: the olive oil mills of the Karpas Peninsula, Cyprus. The Historic Environment: Policy & Practice, 10(1), 58-82. Doi: 10.1080/17567505.2019.1545161
- Yergün, U., Ünal G. Z. (2005), Mut (Mersin) kentsel kültür varlıkları envanteri 2004, Tüba Kültür Envanteri Dergisi, 2005(4), 131-160.
- Yüceer H,. Vehbi, O.B. ve Hürol, Y., (2018), The conservation of traditional olive oil mills in Cyprus. Journal of Architectural Conservation 24(2), 105-133. Doi: 10.1080/13556207.2018.1483551
