Author :
Abstract
Avrupa ile artan ticari ilişkilerde bir takım ticari örf ve adetlerin hukuk alanına girmesiyle karma nitelikli davaları çözmekle sorumlu olan kadıların söz konusu örf ve adetleri bilmesi ve takip etmesi oldukça güç olduğundan 1801’de yabancı ve Osmanlı tüccarı arasındaki ticaret davalarına bakmak üzere istisnai bir komisyon oluşturuldu. Tanzimat’ın ilanıyla birlikte bu komisyon ticaret meclisi adıyla, yeni kurulan ticaret nezaretine bağlandı. 1847’de ticaret meclisinin yapısı yeniden ele alınarak yabancılarla ilgili davalarda yabancı devlet temsilciliklerinin seçtiği yabancı üyelerin de yerlilerle eşit sayıda yer alması esası benimsendi. 1860’da ticaret meclisleri mahkemeye dönüştürüldü ve teşkilat yapıları etraflıca düzenlendi. Diğer Tanzimat kurumlarında olduğu gibi ticaret mahkemeleri de şehir merkezlerinde yerini aldı. Bu çerçevede 1860’da oluşturulan Adana Ticaret Mahkemesi’nin teşkilat yapısı emsallerine uygun bir seyir izlemekteydi. Çalışmamızın konusunu Adana Ticaret Mahkemesi’nin teşkilat yapısından çok dava kayıtları oluşturmaktadır. Dolayısıyla çalışmamızda Adana Ticaret Mahkemesi’nin kuruluşu ve teşkilat yapısı çok kısaca değerlendirildi. Ticaret mahkemesi dava kayıtlarından hareketle tüccarın nasıl hak aradığı, tüccarın arasındaki anlaşmazlık, bu anlaşmazlıkların mahkemece nasıl çözüldüğü, tüccarın iflas durumu ve ortaklığı, tüccar sınıfının etnik yapısı, ticarete konu olan ürünler, ticarette söz konusu ödeme şekilleri, yine dava kayıtlarından hareketle ticaretin hangi bölge ile yoğunlaştığı gibi çeşitli konular değerlendirilerek Tanzimat Dönemi’nde Adana’da ticari hayat ortaya konuldu.
Keywords
Abstract
By the fact that a number of trade commons and customs entered into field of law due to increasing commercial relations with Europe, it was uneasy for qadis who were in charge of solving complex cases, to pursue and be acquinted with abovementioned commons and customs, an exceptional commission was constituted in order to try commercial cases between foreign and Ottoman merchants in 1801. In conjuction with the proclamation of the Tanzimat, the commission was attached to the newly estabilished ministry of trade with the name of trade council. In 1847, by reconsidiring structure of the trade council it was agreed that members should be elected by the foreign government representatives to take place in equal numbers with the locals in cases regarding foreigners. In 1860, trade councils were converted to courts and their organizational structures were broadly revised. As in the other institutions of Tanzimat, trade courts took part also in city centers. In this context, the organizational structure of Adana Trade Court that estabilished in 1860 was following a typical course. The subject of our study is case records of Adana Trade Courts rather than its organizational structure. Therefore, estabilishment and or organizational structure of Adana Trade Court was briefly discussed. With reference to Trade Court case records, in what manner merchants claimed their rights, the conflicts between merchants and the way of their elimination by the Court, bankruptcy of merchants and their associations, ethnicity of mercantile class, products that are subjected to trade, the methods of payment, and again by basing on them, with which region trade was concentrated and suchlike plots were assesed and commercial life of Adana in the Tanzimat period was presented.
Keywords
- 58 BOA, HAT, 366/20215, 29 Zilhicce 1249 [9 Mayıs 1834]
- 60 Donald Quataert, Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İletişim Yayıncılık, İstanbul 2008, s.51.
- BOA, A.MKT. MVL 141/710 (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadâret Mektûbi Kalemi Mühimme Odası) BOA, HAT 366/20215 (Başabakanlık Osmanlı Arşivi, Hatt-ı Hümâyun)
- Bingöl, S. (2005). Osmanlı Mahkemelerinde Reform ve Ceride-i Mehakim’deki Üst Mahkeme Kararları. Tarih İncelemeleri Dergisi, XX (1), 19-38.
- Bingöl, S. (2004). Tanzimat Devrinde Osmanlı’da Yargı Reformu. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları,Ekinci, E. . B. (2002). “Tanzimat Devri Osmanlı Mahkemeleri”, Türkler Ansiklopedisi, Sayı: 13, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1401-1413.
- Ekinci, E. . B. (2004). Osmanlı Mahkemeleri. İstanbul: Arı Sanat, İstanbul.
- Gürmuzar, F. ve T. Gürmuzar (1962). Kanunname-i Ticaret ve Zeyilleri, Ankara.
- Karsandık, Ö. (2012). Çağdaşlaşma Sürecinde Adana (1839-1876). Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kenanoğlu, M. (2005). Ticaret Kanunnamesi ve Mecelle Işığında Osmanlı Ticaret Hukuku. Ankara: Lotus Yayınları.
- Ortaylı, İ. (2004). Devenin Taşıma Maliyeti Eğrisi Üzerine Bir Deneme. (Editör: İ. Ortaylı). Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim Makaleler 1, Ankara: Turhan Kitabevi.
- Önkal, A. ve N. Bozkurut (1994). “Deve”, İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınevi, 222-226. Quataert, D. (2008). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
- Tahiroğlu, B. (1985) “Tanzimat’tan Sonra Kanunlaştırma Hareketleri”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İstanbul: İletişim Yayınları, 588-601.
- Velidedeoğlu, H. V. (1999). Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat, Tanzimat I, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları,139-209.
