Author :
Abstract
Bu çalışmada, Adana’nın sosyo-kültürel ve dini hayatında oldukça önemli sayılan müftülük makamında yıllarca hizmet eden ve müftülük vazifesi öncesinde müderris, katip, meclis azalığı ve eytam müdürlüğü görevlerinde bulunan Mehmet Sâdık Efendi ele alınmıştır. Çalışmada, evvela ilmiyye sınıfını teşkil eden kadı, müderris ve müftü memuriyetlerinden bahsedilmiştir. Ardından, çalışmanın esasını oluşturan Mehmet Sâdık Efendi’nin aile hayatı, eğitim durumu, bildiği lisanlar, işe başlama yaşları, aldığı maaşlar ve yapmış olduğu görevlere dair malumat verilmiştir. Ayrıca, çalışmanın son bölümünde oluşturulan ekler kısmında, Mehmet Sâdık Efendi’ye ait sicil dosyasındaki belgelerden üç tanesi eklenmiştir.
Keywords
Abstract
In this study, Mehmet Sâdık Efendi, who served in the mufti office, which is considered to be important in socio-cultural and religious life of Adana for many years, and who was in charge of mudarris, clerk, parliamentary membership and orphans director before the duty of mufti, was discussed. In the study, firstly the kadi, mudarris and mufti officers, which constitute the class of ilmiyye, were mentioned. Then, Mehmet Sadık Efendi, who made up the basis of his work, was informed about Efendi's family life, educational status, languages known, age at work, salaries received and tasks he had done. In addition, three of the documents in the register file belonging to Mehmet Sadık Efendi were added to the appendices created in the last part of the study.
Keywords
- 18 Bir vazifeye tayin veya bir maaşa terfi’ için yazılan yazı, (Devellioğlu, 2008: 522).
- 19 İlmiye sınıfına mensup memurlardan taşra müftüleri için kullanılan bir onur unvanı olup, 1865’de İzmir ve 1878 yılında da Edirne pâyesi ihdas olunmuştur, (Pakalın, 1983: 764).
- 20 Sultan Abdülmecid’e nisbetle bu adı almış olup, 1852 yılında ihdas olunmuştur. İyi hizmet eden memurlara beratile verilirdi. Bu nişana nail olmak için askerlerin barış zamanında, ilmiyye ve mülkiyede bulunanların en az 20 sene devlet hizmetinde bulunmaları şarttı, (Pakalın, 1983: 428).
- Albayrak, S. (1996). Son devir Osmanlı uleması. İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları.
- Aktürk, S. (2017, Mayıs). Çankırılı bir müftü: Yânpâlzâde Osmân Efendi. Uluslararası Çankırı’nınManevi Mimarları Sempozyumu. 12-14 Mayıs 2017, Çankırı: Yenigün Basın Yayın, 445- 457.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2000). 2. Baskı, İstanbul.
- Bardakoğlu, A. (1995). “Ferâiz”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:12), İstanbul: Türkiye DiyanetVakfı Yayınları.Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu kentlerinin sosyal ve ekonomik yapısı. Ankara: TTK Yayınları.
- Çam, N. (2010). Türk kültür varlıkları envanteri Adana. Ankara: TTK Yayınları.
- Çetin, A. (2011). “Tecvid”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:40), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Durmuş, İ. (2006). “Nahiv”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:32), İstanbul: Türkiye Diyanet VakfıDurmuş, İ. (2003). “Meanî”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:28), İstanbul: Türkiye Diyanet VakfıEfe, A. (2016). Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre Kalecikli memurlar. Tarih Okulu Dergisi, 9(25), 79- 100.
- Efe, A. (2016, Nisan). Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre Adanalı memurlar. 1. Uluslararası TarihteAdana ve Çukurova Sempozyumu. 17-19 Nisan 2015, Ankara: Akademisyen Kitabevi, 479-Efe, A. (2016, Mayıs). Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre Bozkırlı memurlar. Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır. 6-8 Mayıs 2016, Konya: Selçuk Üniversitesi, 309-327.
- Efe, A. (2016, Ekim). Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre Refahiyeli memurlar. Uluslararası Erzincan Sempozyumu. 28 Eylül-1 Ekim 2016, Erzincan: Erzincan Üniversitesi, 173-185.
- Efe, A. (2017, Nisan-Mayıs). Osmanlı’nın son, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Çankırı müftüsü:Mehmet Ataullah Efendi (29 Nisan 1873-18 Mayıs 1932). Uluslararası Çankırı’nın Manevi Mimarları Sempozyumu. 12-14 Mayıs 2017, Çankırı: Yenigün Basın Yayın, 421-433.
- Efe, A. (2013). Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre Payaslı memurlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 167-180.
- Efe, A. ve Ürkmez, N. (2016). Tarsuslu Osmanlılar. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Fendoğlu, H. T. (1999). “Osmanlı’da Kadılık Kurumu ve Yargının Bağımsızlığı”, Osmanlı Ansiklopedisi (C: 6), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Halaçoğlu, Y. (1988). “Adana”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:1), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfıİpşirli, M. (2000). “İlmiye”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:22), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfıİpşirli, M. (2006). “Müderris”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:31), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfıİpşirli, M. (2010). “Şeyhülislâm”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:39), İstanbul: Türkiye DiyanetKırkıl, T. (2008). Adana kent merkezinde cami mimarisinin geçmişten günümüze gelişimi (Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana).
- Kılıç, H. (2009). “Sarf”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:36), İstanbul: Türkiye Diyanet VakfıKılavuz, A. S. (1989). “Akaid”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:2), İstanbul: Türkiye Diyanet VakfıKaraman, H. (1996). “Fıkıh”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:13), İstanbul: Türkiye Diyanet VakfıKarsandık, Ö. (2011). Maârif salnamelerine göre Adana Sancağı’nda eğitim-öğretim (H. 1316-1321 / M. 1898-1903). Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 30(50), 151-169.
- Ortaylı, İ. (1994). Hukuk ve idare adamı olarak Osmanlı Devletinde kadı. Ankara: Turhan Kitabevi.Özcan, A. (2003). Kanûnnâme-i Âli Osman (tahlil ve karşılaştırmalı metin). İstanbul: Kitabevi Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları.
- Ramazanoğlu, G. (2012). Adana’da tarih tarihte Adana. İstanbul: Etik Yayınları.
- Sarıyıldız, G. (2009). “Sicill-i Ahvâl defterleri”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi (C:37), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Sarıkçıoğlu, E. (2010). Şeyhülislâm Makamı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(34), 197-218.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1998). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları. Ürkmez, N. & Efe, A. (2015). Hataylı Osmanlılar. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Yörük, S. (2017, Mayıs). Büyük Müftü Sûfîzâde Mustafa Hâzim Efendi. Uluslararası Çankırı’nınManevi Mimarları Sempozyumu, 12-14 Mayıs 2017, Çankırı: Yenigün Basın Yayın, 435- IV. İnternet Kaynakları
