BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE FRANSIZLARIN ÇUKUROVA’DA TOPRAK TASARRUFU GİRİŞİMİ: ÇUKUROVA ÇİFTLİĞİ -1
Author:
Abstract
1838 İngiliz-Osmanlı Ticaret Anlaşması, yabancı tüccarı "en çok müsaadeye mazhar yerli tüccar" haklarına sahip kılmak, ithalat ve ihracatı serbest bırakmakla Osmanlı ekonomisinin çöküşünde etkili olmuştu. Serbest ticaretin yanı sıra Tanzimat’tan itibaren hukuki yeni düzenlemelerle yabancılar kapitülasyonların ötesinde yeni fırsat ve olanaklar elde etmeye devam etmişlerdi. Mülk edinmenin sömürgeleştirmedeki rolünü bilen yabancı sefirlerin baskıları karşısında, Babıali ile yabancı devletler arasında bu konu ele alınarak sonucunda 7 Sefer 1284/8 Haziran 1867’de yabancıların Osmanlı topraklarında Osmanlı tebaası gibi şehirlerde, kırsal alanlarda mülk sahibi olması esası kabul edilmiştir. Bu sürecin devamında Büyük güçlerin Osmanlı toprakları üzerinde ekonomik ve siyasal nüfuz oluşturma girişimleri 19. yüzyıla yayılmış ve 20. yüzyılda da devam etmiştir. Yaşanan gelişmeler sonucunda yabancı tüccar ve girişimciler başta Ege ve Çukurova bölgesinde olmak üzere büyük topraklar elde ederek çiftlikler kurmaya başlamışlardır. Bunun Çukurova’daki örneklerinden biri, bölgede yer alan büyük arazilerden bir kısmı üzerinde faaliyet göstermek isteyen bir Fransız girişimidir. Burada söz konusu girişim üzerine özellikle Adana Vilâyeti ile Dâhiliye Nezâreti arasında gerçekleşen yoğun yazışma trafiği ele alınacak ve konu bir cephesiyle aydınlatılmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
The 1838 Anglo-Ottoman Treaty enabled the free trade and introduce the foreign merchant as the most priviliged local one. Therefore, was very effective in the Ottoman decline. Besides free trade, the modernization of the legal framework paved the way for the foreigners and they achieved recent oppurtunities far beyond the capitulations since Tanzimat. The recent talks between the Ottoman government and the Great Powers on what requirements needed for foreign landholding was a consequence of the pressures came from the envoys. As a result, on June 8th, 1867 foreigners had the privilige to be landholders like their Ottoman counterparts. The legal rights provided a good basis for the foreign entreprenuers to build big farms in Aegeen and Çukurova region. One of them was a French landholder wanted to be effective in Çukurova. The aim of this study is to put forward the French enterprise via the intense correspondence between Vilayet of Adana and the Ministry of Internal Affairs.