Author:
Abstract
Bilişsel Şiirbilim alanı yazınsal çalışmaların bilişsel bilimler çerçevesinde özellikle de Bilişsel Psikoloji alanının katkısıyla içerdiği duygu yoğunluğu bakımından diğer türlerden farklılık gösteren şiirlerin dil yoluyla okuyuculara ulaşma biçimlerini incelemektedir. Bilişsel Şiirbilim çalışmaları her ne kadar Tsur (1992) tarafından okuyucu üzerindeki algısal etkilerin Bilişsel Psikoloji temelinde açıklanmasını ifade etse de, sonrasında alana ait çalışmalar Lakoff ve Johnson’ın (1980) Kavramsal Eğretileme Kuramı (Conceptual Metaphor Theory) ile Stockwell’in (2002) bilişsel dilbilim, bilişsel biçembilim ve Metin Dünyası Kuramı (Text World Theory) birlikteliğiyle oluşturduğu yaklaşımı içermektedir. Yeni bir çalışma alanı olarak şiirsel dilin ve biçimin bireye ait bilişsel süreçler yoluyla nasıl sınırlandırıldığını ve biçimlendirildiğini açıklamaya çalışan Tsur (1992, 2002) çerçevesinde yapılan bu çalışmada şiir yoluyla tetiklenen duygu etkileri ve sıklıklarını çözümlemek, bu etkiler ve sıkılıklarında tekçil-bütüncül ilişki açısından benzerlik/farklılık olup olmadığını belirlemek, elde edilen veriler doğrultusunda bilişsel bir işlemleme türü olarak duygu etkilerini Bilişsel Şiirbilim çerçevesinde tartışmak amaçlanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için Nazım Hikmet Ran’ın Güz adlı şiiri veritabanı olarak seçilmiş, Plutchik (1980)’in Duygu Modeli temel alınarak 407 Türkçe anadili konuşucusu katılımcı üzerinde şiirdeki duygu tetikleyicisi olarak işlev gören düzeneğin tekçil dizeler mi yoksa bütüncül algılanış mı olduğu bilişsel bakış açısıyla sentezlenerek tartışılmış, şiirdeki duygu etkilerinin tekçil ve bütüncül açıdan bakışımsız bir ilişki içinde oldukları sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords
Abstract
Cognitive poetics examines how poems reach readers through language with the contribution of literary studies within the framework of cognitive sciences, especially the field of Cognitive Psychology. Although the studies on Cognitive Poetics by Tsur (1992) explain the perceptual effects on readers based on Cognitive Psychology, later studies in this field also include the Lakoff and Johnson’s (1980) Conceptual Metaphor Theory and the approach by Stockwell (2002), which is formed by cognitive linguistics, cognitive stylistics and Text World Theory. In this study, which was carried out within the framework of Tsur (1992, 2002), trying to explain how poetic language and form are restricted and shaped through cognitive processes, the aim is to analyze the emotional effects and frequencies triggered by poetry and to determine whether there are similarities/differences in terms of particularity and holistic in the effects, and to discuss the effects of emotion as a type of cognitive processing within the framework of Cognitive Poetics. To realize this purpose, the poem Güz by Nazım Hikmet Ran has been chosen as the database and discussed whether the emotional triggers in poetry are perceived by singular lines or as a whole based on Plutchik’s (1980) Emotion Wheel on 407 Turkish native speakers. As a result of the study, it has been found that the emotional effects in poetry are in an asymmetric partial-holistic relationship.