Author:
Abstract
Anadolu yol ağı içerisinde önemli bir nokta olan ve tarihi literatürde; boğaz yeri, güzel geçit manasına gelen “Gülek Boğazı”, antik dönemde bilinen adıyla “Kilikya Kapısı” Toros Dağları üzerinde Güneyi-Kuzeye veya Kuzeyi-Güneye bağlayan tek ve önemli geçittir. Akdeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesini bir birine bağlayan bu geçit günümüzde böyle dar bir anlamı ifade ediyor olsa da tarihte aslında çok daha önemli bir yere sahiptir. Sadece Osmanlı tarihi açısından bakıldığında bile Osmanlı memleketleri içerisinde güney ile kuzeyi birbirine bağlayan, Osmanlının güney ülkeleri (Suriye, Arabistan) ile şehirlerine geçişi sağlayan ve “Hac Yolu”nun mecburi istikamet olarak üzerinden geçtiği önemli bir noktadır. Boğazın önemi olağanüstü durumlarda, bilhassa Anadolu’ya yapılan saldırılarda daha da artmaktaydı. Çukurova'nın kuzey sınırını oluşturan bu boğaz çok eski dönemlerden beri tüm savaşlarda önemli bir rol oynamıştır. Büyük İskender’den sonra Romalıların, ardından İslam ordularının kontrolüne geçen Gülek ve çevresi, daha sonra tekrar Bizanslıların kontrolüne girmiştir. Türkmenlerin Anadolu akınlarıyla beraber Memlukler, Türklerin de yardımıyla bu bölgeyi Ermeni prensliklerinden almış, daha sonra da XVI. yüzyıldan itibaren bölgede Osmanlı hâkimiyeti başlamıştır. Osmanlılar döneminde yine aynı şekilde kıymet taşıyan bu boğaz; Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanı gibi hadiseler esnasında ne kadar önemli olduğunu bir kez daha göstermiştir. Bu stratejik ehemmiyetine istinaden, çalışmamızda; özellikle Osmanlı tarihi çerçevesinde bu boğazın tarihi ve stratejik önemi üzerinde durulacaktır. Osmanlı yol sistemi içerisinde Anadolu Canibi’nde Sağ Kol üzerinde konumlanmış bu nokta birçok tarihi kaynak ve arşiv belgelerinde çeşitli vesilelerle sıkça zikredilmektedir. Bu kaynaklardan toplanacak veriler ışığında konu, doküman inceleme ve literatür tarama yöntemleri kullanılarak işlenerek bilim adamlarının istifadesine sunulacaktır.
Keywords
Abstract
Known as "Cilician Gate" in ancient era, the "Gülek Passage", which is an important point in the Anatolian road network and which has the meanings of the place of mountain pass and beautiful passage in the historical literature, is the sole and important passage that connects the South and the North each other on the Taurus Mountains. This passage connecting the Mediterranean Region and the Central Anatolian Region expresses such a narrow meaning today, but it actually has a much more important place in history. Even when viewed from the point of view of Ottoman history, it is an important point that connects the southern and northern parts of the Ottoman lands, provides the transition to the southern countries of the Ottoman Empire (e.g. Syria, Arabia) and through which "The Path of Hajj" passes as a compulsory direction. The importance of the passage was even greater in extraordinary situations, especially in the attacks on Anatolia. This passage, which forms the northern border of Cukurova, has played an important role in all wars since ancient times. After Alexander the Great and then the Romans, Gülek and its around was captured by the Islamic armies, and later on recaptured by Byzantines. Upon the beginning of the Anatolian influx of the Turkmen, the Mamluks took this region from the Armenian princes with the help of the Turks, and then Ottoman rule began in the region since 16th century. This passage bearing similarly the same value during the Ottoman period, once again showed how important it is during the significant events such as the rebellion of Kavalalı Mehmed Ali Pasha. In the light of this strategic significance, in this article, we will focus on the historical and strategic importance of this passage, especially in the framework of Ottoman history. Located on the Right Arm of the Anatolian Side in the Ottoman road system, this point is frequently mentioned on various occasions in many historical sources and archive documents. In the light of the data to be collected from these sources, the subject will be processed by using the methods of document review and literature screening and presented to the benefit of scientists.